چالش‌های اجتماعی-سیاسی و علل بروز و آثار آن در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی

انقلاب‌ها در مسیر استمرار، تکامل و اجراسازی اهداف خود با چالش‌های متعدد روبه‌رو بوده‌اند. بسیاری از این چالش‌ها مشابه‌اند و ازاین‌رو، در انقلاب‌های دیگر نیز تکرار شده‌اند؛ به‌ویژه اگر بسترهای وقوع آنها، یکسان بوده باشند. وجود چنین تشابهاتی، فرصت مناسبی را برای رهبران انقلاب‌های بعدی فراهم می‌آورد تا از تجارب آنها استفاده کنند. انقلاب مشروطه، از انقلاب‌های بزرگ دورۀ معاصر ایران است که با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد که سرانجام، آن به انحراف انجامید. باتوجه‌به یکسانی بسترهای این رویداد با انقلاب اسلامی، مسئلۀ مقاله، مقایسۀ چالش‌های اجتماعی- سیاسی انقلاب مشروطه با انقلاب اسلامی است. احتمالاً مورد مطالعۀ این پژوهش، در انقلاب اسلامی نیز تکرار شدنی است. ازاین‌رو، سؤال این است که وجوه تشابه چالش‌های انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی کدام‌اند؟ این مقاله با روش توصیفی تحلیلی- تاریخی به دنبال پاسخ به این پرسش است. مهم‌ترین نتایج عبارت‌اند از: 1. بزرگ‌نمایی اختلافات بین نخبگان اجتماعی-سیاسی و درگیرکردن بدنۀ جامعه؛ 2. ایجاد فاصله بین نخبگان اجتماعی-سیاسی و رهبران انقلاب؛ 3. پاسخ کاذب به نیازهای حقیقی جامعه و انحراف افکار عمومی. این سه شیوۀ مذکور هم در دروان مشروطه و هم در دوران انقلاب اسلامی قابل مشاهده است.